Ontslag en (bijzondere) ontslagbescherming. Voor zowel werkgever als werknemer is het heel belangrijk om de regels en voorschriften te kennen rondom beide onderwerpen. In dit artikel staan we specifiek stil bij wettelijke bijzondere ontslagbescherming voor vier beroepsgroepen in Duitsland.
Wat is ontslagbescherming?
Ontslagbescherming verwijst naar de juridische bescherming van werknemers tegen ongerechtvaardigd ontslag door hun werkgevers. Het is bedoeld om werknemers te beschermen tegen willekeurige beëindiging van hun arbeidsovereenkomst. Over het algemeen bevat ontslagbescherming regels en voorschriften die werkgevers beperken in hun vermogen om werknemers zonder geldige reden te ontslaan.
Wettelijke bijzondere ontslagbescherming in Duitsland
Bepaalde groepen mensen genieten wettelijke bijzondere ontslagbescherming. Deze werknemers mogen niet ontslagen worden volgens de gebruikelijke ontslagregels. Er bestaan talloze situaties waarin werknemers bijzondere ontslagbescherming genieten. De betreffende voorschriften zijn niet alleen te vinden in de wet Kündigungsschutzgesetz (Duitse wet inzake ontslagbescherming, KSchG), maar ook in diverse andere relevante arbeidsrechtelijke wetgeving. In dit artikel staan we stil bij vier specifieke beroepsgroepen met wettelijke bijzondere ontslagbescherming in Duitsland:
1. Leerlingen die een praktijkopleiding volgen (Auszubildende, hierna: leerlingen)
Een opleidingsovereenkomst voor leerlingen mag na de proeftijd alleen nog worden opgezegd wanneer er sprake is van een gewichtige reden (§22, tweede lid, nr. 1 van de wet Berufsbildungsgesetz, De Duitse wet inzake beroepsopleidingen, BBiG). Er is alleen sprake van een gewichtige reden als het opleidingsdoel in gevaar komt en de voortzetting van de opleidingsovereenkomst voor leerlingen onredelijk is. Hoe langer het dienstverband duurt, hoe moeilijker het is om deze opleidingsovereenkomst rechtsgeldig te beëindigen. Functioneert of gedraagt de leerling zich niet naar behoren? Dan moet dit worden aangepakt met educatieve, leerzame maatregelen in plaats van door de opleidingsovereenkomst te beëindigen.
2. Zwangere werkneemsters, jonge moeders
Een andere vorm van bijzondere ontslagbescherming is geregeld in § 17 van de wet Mutterschutzgesetz (Duitse wet inzake de bescherming van het moederschap, MuSchG). Hierin staat dat het werkgevers verboden is om zwangere werkneemsters en jonge moeders te ontslaan. Dit is een van de meest verstrekkende wettelijke beperkingen op ontslag, aangezien het alle soorten ontslag omvat - zowel gewoon als buitengewoon. De betreffende werkneemster kan geen afstand doen van de ontslagbescherming.
Enerzijds is de uitgebreide ontslagbescherming een uitdrukking van art. 6, vierde lid van de Duitse Grondwet. Het is bedoeld om ervoor te zorgen dat zwangere vrouwen en jonge moeders hun baan behouden en daarmee hun financiële situatie veilig stellen. Ook beoogt men de gezondheid van moeder en kind te beschermen tegen extra emotionele stress. De bijzondere ontslagbescherming geldt gedurende de hele zwangerschap. De volledige ontslagbescherming blijft gelden tot vier maanden na de geboorte dan wel een miskraam na de twaalfde week van de zwangerschap. Ook een vroeggeboorte, een handicap van het kind of de geboorte van een meerling verlengen de duur van de ontslagbescherming.
Arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd eindigen ondanks de bestaande bijzondere ontslagbescherming wanneer de bepaalde duur van de arbeidsovereenkomst eindigt. Met de zwangere werkneemster dan wel de jonge moeder kan ook een vaststellingsovereenkomst worden gesloten. Een andere gewone of buitengewone opzegging is echter alleen mogelijk in geval van uitzonderlijke omstandigheden met toestemming van de bevoegde hoogste instantie voor arbeidsbescherming in de betreffende deelstaat. De reden voor het ontslag mag echter nooit verband houden met de zwangerschap.
3. Ouderschapsverlof dan wel zorgverlof
Voor werkgevers is het belangrijk om te weten dat ook werknemers die met ouderschapsverlof of zorgverlof zijn bijzondere ontslagbescherming genieten. Dit vloeit voort uit § 18 van de wet Gesetz zum Elterngeld und zur Elternzeit (Duitse wet inzake ouderschapstoelage en ouderschapsverlof, BEEG) waarin staat dat alle soorten ontslag door de werkgever verboden zijn. Ontslag van werknemers die met ouderschapsverlof of zorgverlof zijn, is alleen toegestaan in uitzonderlijke gevallen en alleen met voorafgaande toestemming van de bevoegde hoogste instantie voor gezondheid en veiligheid op het werk (in de deelstaat NRW de bevoegde Bezirksregierung). De bijzondere ontslagbescherming eindigt tegelijk met het einde van het ouderschaps- of zorgverlof.
4. Maatschappelijk geëngageerde werknemers
Sommige werknemers genieten bijzondere ontslagbescherming vanwege hun bovengemiddelde maatschappelijke betrokkenheid. Werkgevers mogen bijvoorbeeld werknemers die tijdens hun werktijd vrijwillig militaire of vervangende diensten verrichten niet ontslaan.
Juridisch advies
In dit artikel zijn vier beroepsgroepen beschreven die in Duitsland bijzondere ontslagbescherming genieten. In een tweede artikel benoemen we nog 3 andere beroepsgroepen die ook bjjzondere ontslagbescherming in Duitsland genieten.
Heeft u vragen over ontslag of ontslagbescherming in Duitsland of heeft u een ander vraagstuk rondom arbeidsrecht in Duitsland? Al 35 jaar staan wij klaar om Nederlandse ondernemers te helpen bij zakendoen in Duitsland. Neem gerust contact met ons op!
